कृषि चिकित्सालये

प्रस्तावना

कृषि विद्यापीठे व कृषि संशोधन संस्था यांचेकडील संशोधन महाराष्ट्र राज्यातील शेतक-यांना प्रगत कृषि तंत्रज्ञानाचा जलद गतीने व प्रभावीपणे प्रचार व प्रसार होण्यासाठी व त्याद्वारे शेतक-यांना त्या त्या भागातील प्रमुख पिकांची उत्पादकता व उत्पादन वाढविण्यासाठी प्रोत्साहन मिळण्याच्या दृष्टीने राज्यातील कृषि विभागाच्या प्रक्षेत्रावर कृषि चिकित्सालय तथा शेतकरी प्रशिक्षण केंद्राची स्थापना सन 1997-98 मध्ये करण्यात आली आहे. राज्यात सद्यस्थितीत 231 कृषि चिकित्सालये आहेत.

  • उद्देश
  • कृषि विभागाच्या प्रक्षेत्रावर उपलब्ध सुविधाचा उपयोग करुन  शेतक-यांना प्रशिक्षणाच्या सुविधा उपलब्ध करुन देणे, आधुनिक कृषि तंत्रज्ञानावर आधारित प्रात्यक्षिके आयोजित करुन प्रशिक्षण देणे, पिकांवरील कीड/रोग नमुन्याचे निदान व सल्ला देण्याची सुविधा, सुधारित पीक  पद्धती, सुधारित सिंचन पद्धती, सुधारित मशागत पद्धत, जैविक खते व गांडूळ खतांचे उत्पादन, पीक संग्रहालय अंतर्गत विविध सुधारित पीक वाणांची ओळख,  हरितगृह व शून्य उर्जा आधरित शितगृहाची उभारणी, बिजोत्पादन, कलमीकरण इ. बाबतची प्रात्यक्षिके, माहिती व मार्गदर्शन करण्यात येते.

राज्यात 231 कृषि चिकित्सालये आहेत. विभागनिहाय/जिल्हानिहाय कृषि चिकित्सालयांची यादी खालीलप्रमाणे आहे.

ठाणे विभाग
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
1 ठाणे मुरबाड खुटल
2 वाडा वाडा
3 पालघर पालघर
4 वसई पेल्हार
5 तलासरी दापचरी
6 भिवंडी चाविंद्रा
7 रायगड माणगाव लोणेरे
8 खालापुर खोपोली
9 अलिबाग वेश्वी
10 महाड कोंडीवते
11 म्हसाळा देहेन
12 रोहा किल्ला
13 रत्नागिरी गुहागर पालशेत
14 खेड भरणे
15 रत्नागिरी पोमेंडी
16 चिपळूण मुंढे
17 संगमेश्वर निवे
18 राजापुर जुवाटी
19 सिंधुदुर्ग कणकवली नांदगाव
20 कुडाळ माणगाव
21 मालगाव धामापुर
एकूण 21
नाशिक विभाग
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
22 नाशिक निफाड पिंप्री
23 सिन्नर मुसळगाव
24 दिंडॊरी दिंडोरी
25 पेठ हससुल
26 मालेगाव निलगव्हाण
27 चांदवड चांदवड
28 बागलाण लखमापुर-1
29 येवला येवला
30 नांदगाव नांदगाव
31 इगतपुरी इगतपुरी
32 कळवण साकोरा
33 मालेगाव उमरणे
34 धुळे सिंदखेड सिंदखेड
35 धुळे पिंप्री
36 शिरपुर शिरपुर
37 साक्री साक्री
38 नंदुरबार नंदुरबार नंदुरबार
39 अक्कलकुवा अक्कलकुवा
40 अक्राणी धडगाव
41 शहादा शहादा
42 नवापुर नवापुर
43 जळगाव चाळीसगाव चाळीसगाव
44 रावेर रावेर
45 चोपडा चोपडा
46 भुसावळ भुसावळ
47 जामनेर जामनेर
48 पारोळा पारोळा
49 पाचोरा पाचोरा
50 भडगाव भडगाव
51 यावल यावल
52 जळगाव ममुराबाद
53 धरणगाव धरणगाव
54 अमळनेर पांतोडा
एकूण 33
पुणे विभाग़
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
55 अहमदनगर श्रीगोंदा काष्टी
56 संगमनेर कोकणगाव
57 कोपरगाव पुणतांबा
58 अकोले अकोले
59 अहमदनगर अहमदनगर
60 श्रीरामपुर श्रीरामपुर
61 पाथर्डी पाथर्डी
62 नेवासा कुकाणा
63 कोपरगाव कोपरगाव
64 कर्जत कर्जत
65 पारनेर भाळवणी
66 राहुरी राहुरी
67 शेवगाव ठाकुर पिंपळगाव
68 जामखेड अरणगाव
69 पुणे मूळशी भूकुम
70 जुन्नर जुन्नर
71 आंबेगाव घोडेगाव
72 इंदापुर इंदापुर
73 पुरंदर जाधववाडी
74 भोर भोर
75 दौंड दौंड
76 खेड राजगुरुनगर
77 शिरुर शिरुर
78 हवेली च-होली
79 मावळ खडकाळा
80 बारामती बारामती
81 सोलापूर पंढरपुर पंढरपुर
82 बार्शी उपळाई
83 अक्कलकोट अक्कलकोट
84 माढा कुर्डूवाडी
85 उत्तर सोलापुर सोलापुर
86 मोहोळ मोहोळ
87 करमाळा जेऊर
88 माळशिरस माळशिरस
89 सांगोला महुद
90 दक्षिण सोलापुर मुळेगाव
91 मंगळवेढा मंगळवेढा
एकूण 37
कोल्हापूर विभाग़
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
92 सातारा वाई कडेगाव
93 फलटण फलटण
94 माण दहिवडी
95 खंडाळा शिरवळ
96 कराड सैदापुर
97 सातारा काशिळ
98 पाटण काळोली
99 खटाव वडूज
100 जावली मेढा
101 कोरेगाव पळशी
102 सांगली मिरज कुपवाडा
103 जत जत
104 वाळवा पेठ
105 खानापुर विटा
106 तासगांव तासगांव
107 शिराळा भाटशिरगांव
108 कोल्हापूर राधानगरी राधानगरी
109 शिरोळ जयसिंगपुर
110 चंदगड शिरगांव
111 गडहिंग्लज गडहिंग्लज
112 आजरा आजरा
एकूण 21
औरंगाबाद विभाग
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
113 औरंगाबाद सिल्लोड सिल्लोड
114 वैजापुर वैजापुर
115 कन्नड नरसिंगपुर
116 खुलताबाद गल्ले बोरगाव
117 पैठण पैठण
118 सोयगाव धनवट
119 जालना अंबड पाथरवाला
120 जालना सामनगाव
121 भोकरदन भोकरदन
122 मंठा आ.केंधळी
123 बीड माजलगाव माजलगाव
124 आष्टी जळगाव
125 बीड बिंदुसरा
126 केज केज
एकूण 14
लातूर विभाग
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
127 लातूर चाकुर चाकुर
128 निलंगा निलंगा
129 औसा औसा
130 उस्मानाबाद कळंब येरमाळा
131 तुळजापूर तुळजापूर
132 परांडा सोनगिरी
133 उस्मानाबाद ढोकी
134 उमरगा उमरगा
135 वाशी वाशी
136 नांदेड नांदेड धनेगांव
137 बिलोली कासराळी
138 देगलुर देगलुर
139 भोकर रातोळी
140 हादगाव भोकर
141 लोहा पारडी
142 हातगाव मनाठा
143 मुखेड मुखेड
144 परभणी जिंतुर जिंतुर
145 गंगाखेड गंगाखेड
146 परभणी परभणी
147 सेलू चिकलठाणा
148 हिंगोली बसमत बसमत
149 हिंगोली हिंगोली
150 कळमनुरी आ. बाळापूर
एकूण 24
अमरावती विभाग
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
151 बुलडाणा शेगाव शेगाव
152 मोताळा शेलापूर
153 देऊळगाव राजा देऊळगाव मही
154 खामगाव पिंपळगाव राजा
155 सिंदखेड राजा सिंदखेड राजा
156 मलकापूर मलकापूर
157 नांदुरा नांदुरा
158 बुलडाणा बुलडाणा
159 चिखली सेलसुर
160 संग्रामपुर वरवंड खंडेराव
161 जळगाव जामोद आसलगाव
162 अकोला तेल्हारा गाडेगाव
163 बार्शी टाकळी आळंदा
164 मुर्तीजापुर शिरसो
165 अकोला बोरगांव मंजु
166 आकोट वडाळी सटवाई
167 पातुर शिरला
168 बाळापुर बाभुळखेडा
169 वाशिम मालेगाव मालेगाव
170 मंगळुरपीर वाडा
171 मानोरा विठोली
172 कारंजा कारंजा
173 रिसोड वनोजा
174 अमरावती तिवसा तिवसा
175 नांदगांव खंडेश्वर धानोरा गुरव
176 धारणी कुसुमकोट
177 चांदुर रेल्वे चांदुर रेल्वे
178 अंजनगाव सुर्जी अंजनगाव सुर्जी
179 अचलपुर परतवाडा
180 अमरावती अमरावती
181 चांदुर बाजार चांदुर बाजार
182 मोर्शी येरला
183 वरुड उमरखेड
184 यवतमाळ नेर नांदुरा
185 उमरखेड बेलखेड
186 दारव्हा दारव्हा
187 राळेगाव राळेगाव
188 केळापूर पांढरकवडा
189 कळंब कळंब
190 घाटंजी घाटंजी
191 पुसद वरुड
192 वणी निंबाळा
193 नेर सोनवाढोना
194 यवतमाळ यवतमाळ
एकूण 44
नागपुर विभाग
अ.क्र. जिल्हा तालुका चिकित्सालयाचे नाव
195 वर्धा आर्वी सेलु
196 आर्वी तळेगाव
197 आर्वी विरुळ
198 समुद्रपुर जाम
199 वर्धा सेलसुरा
200 देवळी नाचणगाव
201 हिंगणघाट पोहना
202 नागपुर कळमेश्वर गौडखैरी
203 सावनेर भेंडाळा
204 पारशिवनी डुमरी
205 काटोल ढिवरवाडी
206 नागपुर कदिमबाग
207 रामटेक हिवरा बाजार
208 नरखेड नरखेड
209 मौदा मारोडी
210 कुही भोजापुर
211 भिवापुर मोखाडा
212 भंडारा साकोली साकोली
213 मोहाडी डोंगरगाव
214 पवनी पालेरा
215 भंडारा पहेला
216 गोंदिया आमगाव आमगाव
217 देवरी देवरी
218 गोंदिया कारंजा
219 तिरोडा हिवरा
220 चंद्रपुर चंद्र्पुर चंद्रपुर
221 ब्रम्हपुरी ब्रम्हपुरी
222 सावली व्याहाड
223 वरोरा एकार्जुना
224 गौडपिंपरी विठ्ठलवाडा
225 राजुरा चुनाळा
226 चिमुर मालेवाडा
227 गडचिरोली गडचिरोली सोनापुर
228 चामोर्शी कृष्णनगर
229 सिरोंचा सिरोंचा
230 इटापल्ली कसनसुर
231 कुरखेडा रामगड
एकूण 37